KELEBEK ETKİSİ (KAOS)

Bir sistemin başlangıç verilerindeki ufak değişikliklerin, büyük ve öngörülemez sonuçlar doğurabilmesine verilen isimdir. İsmi, Edward N. Lorenz'in hava durumuyla verdiği örnekten geliyor: Amazon ormanları'nda bir kelebeğin kanat çırpması, Avrupa'da fırtına kopmasına sebep olabilir.

Kelebek etkisi'ni 1963 yılında Edward N. Lorenz bilgisayarıyla hava durumuyla ilgili hesaplar yaparken buldu. İlk hesaplamasında 0,506127 sayısını başlangıç verisi olarak kullandı. İkinci hesaplamada ise 0,506 sayısını verdi. İki sayı arasında sadece yaklaşık 1/1000 (binde bir), yani bir kelebeğin kanat çırpmasının yarattığı rüzgarla eşdeğerde fark olmasına rağmen, süreç içinde ikinci hesap birinci hesaba karşın çok farklı neticeler verdi.

Lorenz'in 1963'te yayınlanan orijinal araştırması bir martının kanadını çırpmasının, hava durumunu sonsuza dek değiştireceğinden bahsetmektedir. Daha sonra verdiği konferanslarda Lorenz martıyı daha romantik olan kelebek ile değiştirdi.
Bu konuda filmler çekildi, kitaplar yazıldı. Aynı adlı filmini izlemiştim ama o zaman kaos teorisi hakkında bir fikrim yoktu zaten filmle birlikte konu güncele taşındı. Film enteresan, teori gibi.

Bu konunun bolca felsefi yorumları da mevcut. Zincirleme olaylar silsilesi...düşünerek ya da düşünmeyerek yaptığımız her şey bize bağlı sonuçlar doğurmakta, yani olanın ve olacak olanın müsebbibi oluyoruz ama tabiki kader doğrultusunda. Modernleştirilmiş bir kader tanımı da denilebilir.

Bu konuya uyacak bir-iki derin söz...

"söylediklerinize dikkat edin düşüncelere dönüşür,
düşüncelerinize dikkat edin duygularınıza dönüşür,
duygularınıza dikkat edin davranışlarınıza dönüşür,
davranışlarınıza dikkat edin alışkanlıklarınıza dönüşür,
alışkanlıklarınıza dikkat edin değerlerinize dönüşür,
değerlerinize dikkat edin karakterinize dönüşür,
karakterinize dikkat edin kaderinize dönüşür"
Gandhi

bir çivi kaybolursa bir nal kaybolur.
bir nal kaybolursa bir at kaybolur.
bir at kaybolursa bir süvari kaybolur.
bir süvari kaybolursa bir savaş kaybolur...
Çin atasözü