DÖNÜŞÜM

Franz Kafka


Franz Kafka, çokça işittiğim bir yazardı ama Dönüşüm kitabını okuyana dek, ne yazar ne de eserleri hakkında yeterli bilgim vardı. Yazarın okuduğum ilk kitabı ama son olmayacak.

İsmini ve baş karakterini(Gregor Samsa) sık duyduğum, "Dönüşüm" adıyla Türkçe'ye çevrilen, üzerine pek çok inceleme, eleştiri yazılan bu kısa romanın konusu şöyle:

"Gregor Samsa bir sabah korkulu bir düşten uyandığında kendini yatağında kocaman bir böceğe dönüşmüş olarak buldu" cümlesiyle başlıyor kitap.

Babasının iflasından sonra ailenin tek geçim kaynağı olan Gregor Samsa, kabuslu bir gecenin sabahında, yatağında böceğe dönüşmüş olarak uyanır. Fiziksel olarak dev bir böcek görüntüsündedir ama hâlâ bir "insan" gibi düşünebilmekte ve "insan" gibi sevebilmektedir.
Gregor böceğe dönüşmesinin ardından odasından çıkmaz. Ailesi işe geç kalmasından endişelenir ve onunla konuşmaya çalışır. Müdürü de Gregor'un gecikmesi üzerine evine gelir. Gregor, müdüre kapıyı açar. O zamana dek görülmedik, duyulmadık bir manzarayla karşılaşan aile ve müdür dehşete kapılır. O günden sonra kız kardeşi hariç kimse Gregor'u görmeye bile tahammül edemez. Kız kardeşiyse her gün düzenli olarak odasına yemek getirir. Gregor, kardeşi geldikçe onu ürkütmemek için ranzasının altına saklanır. ( Gregor ve ranza ilişkisi )
Günler geçer, Gregor ve ev ahalisi bu duruma çaresiz katlanırlar. Artık babası ve kız kardeşi de çalışmaktadır. Bu arada evlerine pansiyoner alırlar.

Gelelim Gregor'a: Odası depo olarak kullanılmaya başlanmıştır, çöp kovasına varana dek. Gregor'un odasında değişiklik yaptıkları sırada, annesinin, ranzasının altından çıkmış, duvardaki tablonun üzerinde duran Gregor'u görüp baygınlık geçirmesiyle öfkeye kapılan babası, eline aldığı meyve tabağıyla Gregor'u meyve bombardımanına tutar. Attığı elmalardan biri Gregor'un sırtına saplanır. Artık sırtına babası tarafından elma saplanmış yaralı bir böcektir.

Bir akşam, yeni kiracılar yemeklerini yerler ve kız kardeşinden kendilerine keman çalmasını isterler. Kız kardeşinin keman çalmaya başlaması üzerine Gregor, odasından çıkar, kimse onu farketmez ta ki kardeşinin yanına gelene kadar. Kiracılar gördükleri karşısında şaşkına dönerler ve kira sözleşmelerini fesh ettiklerini söylerler. O ana kadar Gregor'a acıyan ve ona yardım eden kız kardeşi, ailesine ondan (Gregor'dan) kurtulmaları gerektiğini söyler.

"Defolsun gitsin, başka çare yok baba. Onun Gregor olduğu düşüncesinden kurtulmaya çalış. Bu düşünceye çok uzun süre inandık, başımıza gelen felaketlerin nedeni de bu zaten. Bu şey nasıl Gregor olabilir ki? O olsaydı eğer, insanların böyle bir hayvanla birlikte yaşayamayacağını çoktan anlar ve kendiliğinden çekip giderdi. Onsuz kalırdık ama yaşamayı sürdürebilir ve anısını da onurla korurduk."

Ailesi Gregor'dan kurtulmayı düşünedursun; Gregor günlerdir boş midesiyle, sırtında yer etmiş çürümüş elmasıyla; yorgunluğun, direncin tükenişinin, dışlanmışlığın, hayatın katı acımasızlığının alegorik ifadesi "böcek" haliyle nokta koymuştur hayata.

Ve artık Samsa ailesinin tek dileği, kızlarına "iyi bir koca" bulmaktır...

Kafka'nın bu romanı otobiyografik özellikler taşıyor. Kafka'nın her açıdan zayıf haline tezat babası güçlü bir karaktermiş ve babasının gözünde Kafka,tam bir "böcek"miş. Yazar kendi hayatındaki bu ezikliğini, kahramanı Gregor Samsa'yı edebiyat dünyasının unutulmaz karakterleri arasına sokacak güzel bir kurgu ve fantastik bir işleyişle yazıya dökmüş.

Dönüşüm'ü okurken her ne kadar fantastik bir işleyiş olsa da, anlatılmak istenen konunun yalın gerçekliği; kendisine yüklenen sorumluluk altında ezilişi,ailenin sevilen bir öğesiyken sıradışı yahut sıradan olumsuz bir durum karşısında sevginin ve saygının değer kaybedişi,işe geç kaldığı için müdürünün eve gelmesi ve gördüğü durum karşısında bile para getirecek işi düşünebilmesi - ki oldukça ironik bir durumdur bu- bu kitabı olağandışı ve olağan arasında bir yere oturtuyor.

Beğendim, tavsiye ederim...